KART OYUNLARI | OYUNLAR TARİHİ

KART OYUNLARI Nedir?

Kart oyunları, kart dediğimiz dikdörtgen şeklindeki kağıtlardan oluşur. Bunlar genelde ince kağıtlara göre daha az bükülen ve zor yırtılan karton, maket kağıdı gibi materyallerden yapılır.

Yine de belirli kartları büküp hile yapabilirsiniz, benden duymuş olmayın...

Geçmişten Gelen Gizem- Tarot Kartları

Üzerlerindeki resimlemeler ve sembollerle kimine mistik, kimine ise korkutucu gelen tarot kartlarının geçmişi de kendisi gibi gizemli ve heyecanlı. Tarot, bilinene göre aslında geleceğin tahmin edildiği bir kahinlik aracı olarak ortaya çıkmamıştır. Bildiğimiz iskambil kartları gibi oyun oynamak amacıyla çıkan bu kartlar, amacını mistisizm ve fallara bırakmıştır. Kartların üstündeki ilginç resimlemeler, kartların anlamları doğrultusunda yapılırlar. Fakat kart uzmanı Caitlin Matthews’a göre bu imgelemeler günümüz kartlarında modernleşmeyle birlikte iyice basitleşmiş durumda, tabii ki kartlarla birlikte satılan, anlamlarının yazdığı kullanma kılavuzları da bunu körükleyen bir etkendir.

Tarot kartlarının bir oyun olmaktan çıkış mistik fal kartlarına dönmeleri ise 1781 yılında Antoine Court de Gebelin’in Tarot kartlarına dair yayınladığı kitap ile gündeme gelmiştir. De Gebelin, bu kartların tarihinin Mısır tanrılarının efsanelerine kadar gittiğini, bu gizli sırları Mısırlı rahiplerinin Papa’ya sunduğunu ve o zamandan beri Hristiyanların bu antik bilgiyi sakladığını iddia eder. Üstüne yapılmış herhangi bir tarihi kanıt bulunmasa da bu kitaptan sonra tarot kartlarının geleceğe yön verebileceği, sorularımızı cevaplayabileceği hakkında bir kanı oluşur.

Kartların Kökeni

Peki bu tarot kartları nereden çıkmıştır? Tarot kartları tarih boyu bir sürü şekil ve anlam değiştirmiş olsa da, başlangıcının 14. yüzyıl İtalyan soylularının kendilerine ait süslü bir kart destesi yaptırması ile başladığı düşünülmektedir. Bu kartlar günümüz kartlarındaki gibi kupa, kılıç, değnek ve tılsım (para olarak da geçer) diye dörde ayrılmış, ve tarih ilerledikçe diğer, daha süslü olan kartlar üstüne eklenmiştir. Zengin aileler zenginliklerinin göstergesi olarak kendilerine özel kart desteleri yaptırmış, aile üyelerinin yüzlerini kartlara bastırmıştır.

Daha sonra matbaa'nın yaygınlaşması ve kartların bütün insanlara ulaşması ile birlikte bu özel çizim desteler de zenginler arasında popülerliğini kaybetmiştir.

15. yüzyılın ortalarında yapılmış olan ve günümüze gelebilen en eski tarot kartları olarak kabul edilen Visconti-Sforza tarot destesi, Visconti ailesinden Milano dükü Filippo Maria Visconti tarafından sipariş edilmiştir ve aile üyelerinin yüzleri de görülmektedir. Bütün kart destesi bulunamamış olsa da çoğu kart mevcuttur.

Kartların tam bir sanat eseri olduğunu söylesek yanılmış olmayız!

Visconti-Sforza tarot destesinden 4 kart

Kart Destelerinin Ortaya Çıkışı ve Yaygınlaşması

Belki de sandığınızdan çok daha eski olan ilk kart desteleri; Çin’de birinci yüzyılda ortaya çıkmış sanılıyor. Mahjong türü taşlı oyunlarıyla aynı dönemlerde yapılmış, birbirlerinden esinlenmiş, Çindeki basım teknolojisinin ileri olması nedeniyle ülkece yaygınlaşmışlardır. Bu ilk desteler modern iskambil kartlarından çok daha farklı boyutlar ve resimlerden oluşuyordu. Daha sonraları, tam tarih bilinmese, farklı ticaret yollarının yardımıyla Çin’den dünyaya yayılan bu kartlar, Hindistan’dan Pers hükümdarlığına ve sonra da Memlüklere kadar yaygınlaştı.

Topkapı Sarayında bulunan bazı Memlük oyun kartları ve desenleri (16.yy)

Memlük halkı tarafından oldukça benimsendiği düşünülen kartlar orada geliştirildi. Memlük kartlarından günümüze ulaşan ve neredeyse tam olan bir deste, Topkapı Sarayın'da bulunmuştur. Memlük destesi, Avrupa ve Asya’daki kardeşlerinden farklı olarak daha soyut ve kaligrafik tasarımlardan oluşuyordu. Bunun nedeni ise Sünni İslamın insan resimlemelerine sıcak bakmamasıdır. Bu kartların daha sonra gemilerle bütün Avrupaya yayıldığı düşünülse de, o zamanın kart oyunları hakkında ve kökeni hakkında kesin bilgiler yoktur. 14. yüzyıl ortalarında Avrupa’da beliren kartlar, halk tarafından oldukça benimsenmiş ve tasarımları da değiştirilerek günümüz modern kartlarının doğuşunu başlatmıştır.

Chinese_-_Garden_Recreations_-_Walters_3

Walters Sanat müzesindeki "Garden Recreations" adlı anonim eser. Kart oyunu oynayan Çinli insanlar göze çarpıyor (18.yy).

14.yy'a ait Çin oyun kartı. Baskı yöntemi ile yapılmış.

Kupa, Maça, Karo ve Sinek - Bu adlar da nereden çıktı?

İskambil kartlarının tam ulaşım yolu bilinmese de 14. yüzyılda Avrupa'da ilk örneklerini görüyoruz. Doğudan tüccarlar tarafından veya çingeneler aracılığıyla Avrupa'ya ulaşan kartlar, tabii ki de geliştiriliyor. Bu kartlar günümüzdeki şeklini özellikle Fransızların geliştirmesiyle almıştır, fakat hala tek tük kullanılan farklı şekilleri de vardır. 52 karttan oluşan Kupa, Maça, Karo ve Sinek şekilleri kullanılmaya başlanmıştır. Bu şekiller araştırmacılara göre sosyal sınıfları temsil ediyorlarmış aslında. Kupa; dini sınıfı, Maça; soylu sınıfını, Karo tüccar sınıfını ve Sinek köylü sınıfını temsil eder. Bu simgeler, tarot kartlarının simgelerinden ilham alınarak yapılmıştır.

Papaz, Vale ve Kız Kartları

Konu papaz, vale ve kız kartlarına geldiğinde ise durum daha farklıdır. Bu kartlar, ülkelere göre sayıları ve anlamları konusunda kesin bir kuralla oynanmamıştır. Bazı ülkeler kız kartını hiç kullanmazken, bazıları kız kartı yerine şövalye veya komutan kartları yaratmıştır ve bazılarıyla kız kartlarının kraliçe olarak bir ağırlığı olduğunu savunmuştur.

Asların hikayesi ise hepsinden daha ilginç bir yere sahip. 1765 yılında İngiltere’de ortaya çıkan as figürü, o yılda kartlara konan vergilendirilme ile birlikte, o kartların vergisinin ödendiğine dair ek bir gösterge olarak yaratılmıştır. Bu yüzden dizaynları diğer kartlara göre daha öne çıkacak bir şekilde olmuştur.

Peki ya As Kartları?

İngiltere'de Özel Tüketim Vergisi'nin ödendiğine dair kraliyet damgalı bir Maça Ası (1800)

Son olarak destelerden çıkan iki joker kartından bahsedelim. Bu iki kart eski desteler kadar uzun bir geçmişe sahip değildir. Oyunlarda üstün bir özelliğe sahip olan bu kart ilk kez 1867’de Amerikan destelerinde öne sürülmüş, ve bütün dünyanın bunu kabullenişi ile yaygınlaşmıştır. Bu kadar yeni olması nedeniyle de destedeki diğer kartlar kadar geleneksel bir şekli yoktur ve her kart destesinde farklı tasvir edilir.

Genelde Kullanmadığınız O 2 Joker'e Ne Demeli?

Kartların gelişimi - Popüler kartlar

Magic: The Gathering oyun kartları

Pokemon ve Yu-Gi-Oh oyun kartları

İskambil kartlarından sonra kartlar hem oynanış şekilleri hem de görünüşleri bakımından çok farklı şekilde evrilmiştir. Koleksiyon kartları dediğimiz kartlar, tekli veya set halinde toplanabilir, başka ürünlerden kazanılabilir kartlardan oluşmaktadır. Bu kartların bazıları kolay bulunurken bazıları daha nadirdir. Kendi topladığınız desteyle oynanır ve karşı tarafta sizde olmayan kartlar bulunabilir. Bu kartlar oynanış yapısı gereği dolu dolu, hatta sıkışık denebilecek bir dizayna sahiptir.

1993 yılında oyun tasarımcısı Richard Garfield tarafından ilk koleksiyon kartları olarak bilinen “Magic: The Gathering” koleksiyon kartları piyasaya sürülmüş ve büyük bir başarı yaratmıştır, bu oyun günümüze kadar çıkarılan yaklaşık 20,000 tane farklı karta sahiptir. Koleksiyon kart oyunlarının popüler olduğu yıllarda filmler, diziler, oyunlar bu mecraya katılmış ve kendilerinin kartlarını da çıkarmışlardır, en popüler olanlardan biri ise Pokemon kartlarıdır, günümüze kadar 86 farklı set üretilmiştir ve 2017'de kart marketinin %86'sına sahip olmuştur. Rol yapma kutu oyunlarından sonra, bu koleksiyon kart oyunları günümüz bilgisayar oyunlarının da atası sayılmaktadır ve bilgisayar oyunları çoğaldıkça popülaritesini yitirmiştir.