OYUNLAR TARİHİ
VİDEO OYUNLARI
NEDİR? NE İLE TANIMLANIR?
Video oyunları, dijital ortamda oynanan her türlü oyun sayılabilir. En popüleri bilgisayar ve konsol ile oynanan oyunlar olsa da günümüzde telefon oyunculuğu da büyük artışlar göstermeye başlamıştır. Her dijital platforma çıkıp oynanan basit oyunlardan belirli platformlara çıkan kompleks oyunlara kadar hepsi video oyunu sayılır.
Hadi bu oyunların tarihine bakalım!
Sadece oyun! - Oyun konsolları tarihi
Oyun konsolları, oyun oynamak için yaratılmış teknolojik cihazlardır. Türlü türlü olduklarını söyleyebiliriz, herkesin aklına gelen Playstation, Xbox gibi ev tipi cihazların yanında bir de elde taşınabilen Nintendo gibi konsollar da vardır. Video oyunları, başlangıcını hem bilgisayarlardan hem de konsollardan almıştır, ikisine de yakın tarihlerde oyunlar geliştirilmiştir.
İlk video oyunları, üniversite araştırmaları ve tezler olarak ortaya atılmıştır, ve ilkleri de 1950’lerde ortaya çıkan XOX denilen kağıt oyunu, ve basit çizgilerden oluşan iki kişilik tenis oyunudur. History sitesine göre, ilk konsolların görülmesi ise 1972 yılında aslında televizyon için geliştirilmiş olan bir sistemin konsola evrilmesi ile oluşmuştur.
Odyssey adı ile piyasaya sürülen konsolun toplam 28 oyunu varmış, içlerinden biri ise Pong adlı bir masa tenisi oyunuymuş. Bu oyun, Atari şirketi tarafından da aynı adla ve konseptle kullanılınca ikili arasında uzun uzadıya süren bir dava sürecinin başlangıcı olmuş! Bu süregelen olaylardan sonra Atari’nin konsol oyun sektöründe daha çok ismini duymaya başlıyoruz. 1977’de ortaya çıkan Atari 2600, oyun konsollarını oyun kafelerden evlere taşıyan cihaz olarak tarihe geçti. Oldukça küçük olan ve Joystick denilen çubuklarla oynamayı sağlayan bu cihaz, gerçekten büyük bir evrimin habercisiydi.
1989 yıllarında işler kızışmaya başlamıştı. Atari şirketi artık marketteki tek taşınabilir oyun sistemleri yapımcısı değildi ve Nintendo, Sega gibi şirketlerle beraber ilk konsol savaşları başlamış oldu. Bunu anlatmamın nedeni günümüzde bile olan ‘hangi konsol daha iyi?’ tartışmasının başlangıcının bu tarih olmasıdır. Aynı amacı taşıyan farklı konsollar olması demek, markette öne çıkmanın kaçınılmaz bir amaç olması demekti. Bu yarış, oyun sektöründe hızlı bir sıçramaya yol açtı, bu tarihlerde Sonic, Mortal Combat, Street Fighter, Mario gibi kült oyunların ortaya çıktığını görebiliyoruz.
Teknoloji de gelişiyor tabi! Teknolojinin gelişmesiyle, Sony ile CD ile oynanan oyunlar ortaya çıktı; 32 bit, daha sonra 64 bit konsollar da…
Sony’nin büyük başarısı bütün rakipleri geride bırakarak neredeyse tekel olmasına sebep oldu ve böyle bir ortamda Playstation markası doğmuş oldu. Playstation 2, bu saydığımız özellikleri ve daha nicesini içeren modern bir konsol olarak tarihteki en çok satılan konsol olarak tarihe adını altın harflerle yazdırdı.
2000'li yıllara geldiğimizde, Nintendo Wii yüksek grafik kartıyla, Playstation 3 Blu-Ray sistemiyle ayrı ayrı başarılı oldular. Bu ikili ve XBox, özel olarak sunduğu oyun ve sistemlerle günümüze modern konsollarıyla marketin üç büyük devi olarak devam ediyorlar.
WASD tuşlarıyla ile oynamak da nereden çıktı? - Bilgisayar oyunları tarihi
Klavye aydınlatmalı WASD tuşları
Başlamadan önce merakınızı gidermekte yarar var! Oyunlarda ileri, geri, sağa ve sola gitmek için sırayla WSAD tuşlarını kullanırız. Bunun nedeni ise sandığınız kadar ilginç değil. Çoğu insan sağ eliyle fare tutmaya alışık olduğu için ve bu tuşlar sol elimizin kolayca ulaşabileceği, ergonomik bir yerde olduğundan 90’lı yıllarda bu bir standart haline gelmiştir.
Spacewar! oyununun yüklü olduğu bilgisayar
IBM 5150 adlı bilgisayar, daha sonra Apple da benzerini çıkarmıştır.
Bilgisayar oyunları tarihine geri dönecek olursak, aynı konsol oyunları gibi onlar da üniversite araştırmalarına dayanır. 1962 yılında Steve Russel, öğrencisi olduğu MIT’de okul bilgisayarlarında çalışabilecek “Spacewars!” adlı tamamen bilgisayar temelli bir oyun yapmıştır ve ilk bilgisayar oyunu olarak tarihe geçmiştir. Spacewars! oyunu iki kişinin karşı karşıya duran iki uzay gemisini yönettiği, bu uzay gemilerinin birbirine ışın atarak yenmeye çalıştığı bir oyundur. 10 yıl içinde Russel’ın teknik açıdan da geliştirdiği oyun çok popüler olmuş, 1972’de tarihin ilk video oyun turnuvası olan Spacewars! turnuvası Stanford Üniversitesinde düzenlenmiştir.
Oyunlara değinmeden önce oyunların oynayacağı bilgisayarların gelişiminden de bahsetmek gerekir. 1970’li yıllarda bilgisayarlar, bilgisayar kafelerde veya halka açık alanlarda bulunuyordu. İlk ev içi denebilecek bilgisayar, MITS isimli küçük bir firmadan çıktı. Adı Altair olan bu bilgisayar, halka pazarlanmak yerine daha çok işyeri amacıyla kullanılmıştır, bu yüzden çok popüler olmamıştır. Daha sonra 1981 yılında IBM 5150 adlı bilgisayar ile ev içi bilgisayar devri tam anlamı ile başlamış oldu. Bu bilgisayar, klavyesi ve ekranlı ve birden çok amaca hitap eden yapısı ile diğer bilgisayardan çok daha gelişmiştir, 250 bin beklenen satış sayısı 1 milyonu aşmıştır ve halk arasında epey popüler olmuştur.
Madrid'te düzenlenen bir Counter Strike turnuvası, 99'dan bu yana, hala epey popüler bir seri!
Island of Kesmai oyunundan bir kare
1980’li yıllarda teknolojinin artarak gelişmesiyle beraber, ilk önce metinli piksel oyunlar çıkmış, daha sonra grafik kartı ve ses işlemcilerinin icadı ve gelişimiyle oyunlar da yeni teknolojiyi göstermek adına bir araç olarak kullanılmaya başlamıştır. O gün de bugün olduğu gibi en ileri teknoloji sınırlarını zorlayarak pazarlanan Wolfenstein 3D, Diablo, Baldur’s Gate, Simcity gibi oyunlar, günümüzde bile popülerliklerini korumakta ve çoğu serilerine yeni oyunlar çıkarmaya devam etmektedirler.
Bu gelişmelerin yanı sıra bir de Online oyun sektörüne değinmek lazım, ki bu da bilgisayarlarla ortaya çıkmış bir fenomendir. Halkın erişebildiği online oyun kavramı, 1984’te “Islands of Kesmai” adlı oyun ile ortaya çıkmış. Bu oyun, 100 kişiye kadar oyuncu alabilen server’lardan oluşuyormuş ve sırayla oynanan bir şekle sahipmiş. İki-üç yıl içinde aynı sisteme sahip Air Warrior, Online Go oyunları takip etmiş. Bu oyunlardan sonra, 1990’lı yıllarda internetin ulaşılabilirliğinin artması ile birlikte farklı türlere sahip, her kesme hitap eden online oyunlar türemiştir. Bunlardan bazıları günümüzde de hala seri oyunları çıkmaya devam eden veya server’larını yenilenmiş halde hala oyuncusu bulunan Ultima Online(1997), StarCraft(1998), Counter-Strike(1999) gibi oyunlardır. Günümüze ileri sardığımda bilgisayarlar ve oyunlar hem grafik, hem ses bakımından gerçeğe yakın olmaya başlamışlardır. Hatta bu teknoloji daha ileri gitmiş, ve dijital gerçeklik gözlüklerinin de önünü açmıştır.
Elimizdeki eğlence! - Telefon oyunları ve cepte taşınabilir konsollar
Cepte taşınabilen konsollar, telefon oyunlarından daha önce çıktılar denebilir. Cepte taşınabilir konsollardan başlarsak, 1976’da Mattel ‘bir hesap makinesi gibi elde tutulabilir’ bir oyun yapma vizyonu ile 'AutoRace' adlı konsol-oyunu piyasaya sürdü. Bu girişimden sonra aynı formatta başka konsol-oyunlar daha çıktı fakat bu ilk konsollar, hem internet destekli değildi hem de içinde tek oyun bulundurma kapasitesine sahipti, bu yüzden adlarını içinde bulundurdukları oyunlardan alıyorlardı.
1978 yılında halka sunulan ilk konsol, 'Merlin' adı altında sürüldü ve 5 milyondan fazla satarak çok popüler oldu. Daha sonra 'Game.com' adlı konsol, ilk internetli el konsolu olacak ve Nintendo’nun 'GameBoy''u ise ilk içinde birden fazla oyun barındıran konsol olacaktı. GameBoy, el konsolu piyasasında hem dizaynı hem de verimliliği sayesinde lider konumdaydı. Diğer el konsolları gibi renkli ekran yerine Monokrom ekranı vardı, tuşları özenliydi ve bataryası uzun süreler dayanabiliyordu. Bu konsol öne sürülürken Nintendo, o zamanlar çok popüler olmasa da günümüzün pazarlamasının vazgeçilmezi olan ‘Katil Uygulama’ denen stratejiyi uyguladı. Bu strateji sadece ve sadece el konsolunda bulunacak ve başka yerlerde oynanmayacak bir oyun yaratmaktı; bu oyun Tetris’ti. Nintendo bu sektördeki liderliğini uzun süre çıkardığı el konsollarıyla kaybetmedi, ve hatta hala el konsolları tekelindedir. Nintendo Switch, Nindento’nun son konsolu, pandemi dönemiyle birlikte içinde bulundurduğu Katil Uygulama tanımındaki özel ve kaliteli oyunları ile bütün oyuncu kesimleri arasında popüler olmuştur.
Fakat yine de, bu el konsolları devrinin hala yaşadığı anlamına gelmiyor. Mobil oyunlar dediğimiz telefon oyunlarının yükselişi ile, el konsolları devri birkaç istisna dışında bitmiştir. Mobil oyunlar, Hagenuk MT-2000 adlı telefonun bir özelliğinin de içinde Tetris oyunu bulundurması ile başladı. Tetris sadece bu telefona önceden yüklenmiş halde geliyordu ve çok bilinen bir ilk değildi, asıl mobil oyunlar 1997’de ‘Yılan’ oyunu ile başlayacaktı. Bu oyun tek kişilik, basit ve bağımlılık yapıcı oynanışı ile bütün dünyada çok popüler oldu. Ve hatta 2017’de Mobil Dünya Kongresinde zamanının en iyi telefonlarından biri olan Nokia 3310’un yeniden yapılışında da bu oyun yerini almıştır.
Mobil oyunların çağ atlamasını sağlayan bir diğer telefon ise 2000 başlarında çıkan Nokia’nın N-Gage telefonu olmuştur, oyun telefonu denilen türün ilk primitif örneklerinden biri diyebiliriz. Bu telefon 3D oyunları da desteklemesiyle birlikte GameBoy konsolunun en büyük rakibi olmuş, hatta GameBoy’ların satışının oldukça düşmesini sağlamıştır.
